کلین روم یا اتاق تمیز در واقع یک محیط است که از قسمت‌های دیگر جدا می‌شود تا از نفوذ آلودگی، ذرات معلق و هر نوع عامل مزاحم به آن جلوگیری شود. استفاده از اتاق تمیز برای آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز ساخت تجهیزات حساس نظامی و کارخانه‌های تولید قطعات ظریف اهمیت زیادی دارد. آگاهی از مراحل ساخت کلین روم برای سازمان‌ها یا مراکزی که قصد سفارش دادن چنین اتاقی را دارند می تواند مهم باشد.
.jpg)
اگر بخواهیم به‌طورکلی حرف بزنیم، هر نوعی از ایزوله‌سازی یا کنترل ممکن است نشانه نیاز به کلین روم باشد اما برای پاسخ به این سؤال نمی‌توان یک جواب سرراست پیدا کرد. ممکن است تصور کنید نیازی به استفاده از اتاق تمیز ندارید اما اگر کمی تحقیق کنید متوجه شوید که این‌طور نیست و یا برعکس این موضوع برقرار باشد. یعنی تصور کنید که باید چنین اتاقی در اختیار داشته باشید اما این‌طور نباشد بنابراین همان‌طور که گفته شد، در درجه اول سعی کنید از افراد کارشناس این زمینه کمک بگیرید.
همچنین سعی کنید صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید را به‌خوبی بشناسید. برای این کار الگوبرداری روش خوبی است به این صورت که رقیب‌های خود در بازار یا کسانی که در حوزه شما فعالیت می‌کنند اما بازار متفاوتی دارند را پیدا کنید. بررسی کنید که آیا آنها از چنین چیزی استفاده می‌کنند یا خیر. توجه کنید که این موضوع اصلاً به این معنی نیست که شما هم حتماً به اتاق تمیز نیاز دارید بلکه نشان می‌دهد استفاده از آنها در صنعت شما رواج دارد و ممکن است شما هم به آن نیاز داشته باشید.
دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است یک شرکت یا سازمان نیازمند اتاق تمیز باشد. اگر برای مثال درحال تولید چیزی باشید که وجود آلودگی در آن اختلال ایجاد می کند، به‌احتمال زیاد به کلین روم نیاز دارید و اگر مطمئن نیستید می‌توانید با متخصصان این حوزه مشورت کنید. همچنین می‌توانید از لیستی که در ادامه قرار دارد به عنوان کاربرد اتاق تمیز استفاده نمایید.
.jpg)
مراحل ساخت کلین روم نیازمند فاکتورهای زیادی است که به‌عنوان ورودی فرایند ساخت در نظر گرفته می‌شوند. این موارد توسط مشتری و یا مشاوره شرکت سازنده تعیین می‌شود تا هم مشتری نیاز خود را بیان کند و هم سازنده اطمینان یابد که امکان ساخت وجود دارد و نیاز مشتری را برطرف می‌کند. مهم‌ترین عوامل شامل موارد زیر است:
در ساخت یک اتاق تمیز، همان‌طور که قبلاً هم اشاره شد فاکتورها و متغیرهای زیادی تأثیرگذار هستند که هرکدام به‌نوعی بر مراحل ساخت و طراحی اتاق تمیز تأثیر می‌گذارند. به‌عبارت‌دیگر، ساخت اتاق تمیز مانند روش‌های متداول تولید به‌صورت انبوه و بعد فروش نیست بلکه به دلیل هزینه‌های بالا و زیاد بودن متغیرها، تا حدی به‌صورت سفارشی تولید می شود.
منظور از این اصلاح این است که مشتری باید نیاز و مشخصاتی که در نظر دارد را اعلام کند، سپس شرکت‌های سازنده مطابق با خواسته آنها اقدام کنند اما تولید همیشه به این شکل نیست. در نظر داشته باشید که برخی اتاق‌های تمیز می‌توانند در صنایع مختلف استفاده شوند به‌ویژه زمانی که در طراحی آنها کاربردهای عمومی در نظر گرفته شده باشد و صنعتی که از آن استفاده می‌شود به‌صورت خیلی تخصصی نباشد.
با وجود تمام این توضیحات، چند گام اساسی وجود دارد که مراحل ساخت کلین روم را به‌صورت کلی نشان می‌دهد یعنی هر مشخصاتی که وجود داشته باشد، این مراحل دنبال می‌شوند اما مراحل جزئی‌تر تفاوت‌هایی با هم دارند.
توجه داشته باشید که کارکنان مهم‌ترین منبع آلودگی اتاق تمیز هستند بنابراین نه‌تنها رفت‌وآمد آنها، بلکه ابزار و موادی هم که با خود جابه‌جا می‌کنند باید ارزیابی شود. برای این منظور یک طرح از نحوه حرکت آنها در محیط و مسیرهایی که تردد می‌کنند تهیه می‌شود تا یک طرح به‌صورت اولیه در دسترسی باشد.
مهم است که بدانید قرار است در چه نوع محیطی با چه سطحی از تمیز بودن فعالیت کنید. استانداردهای مختلفی وجود دارد که اتاق تمیز را دسته‌بندی یا به‌اصطلاح کلاس‌بندی می‌کنند. نکته مشترکی که در همه آنها وجود دارد این است که این کار بر مبنای میزان آلودگی در واحد حجم است. بنابراین هرکدام از این استانداردها یک نقطه مشترک دارند. طبقه‌بندی به طراحی، ساخت و پس از آن نگهداری و تعمیرات کمک زیادی می‌کند بنابراین باید حتماً کلاس اتاق مشخص شود.
هوا بیش از آن چه فکرش را بکنید اهمیت دارد و زیرا حتی یک نسیم ساده می‌تواند ذرات بسیار زیادی را منتقل کند. معمولاً فشار هوا در فضای کنترل شده کمتر از قسمت‌های دیگر است و همین موضوع باعث می‌شود تا هوا به سمت این قسمت حرکت کند. محاسبات مربوط به فشار هوا باعث می‌شود در طراحی تجهیزات و قسمت‌های مربوط به کنترل اختلاف فشار هوا دقت زیادی به خرج داده شود و کلاس مورد نظر حفظ شود.
جهت جریان برای طبقه‌بندی میزان تمیز بودن هوا اهمیت زیادی دارد زیرا باعث می‌شود برخی عوامل از دست شما خارج شوند. برای این موضوع از کلاس‌بندی استفاده می‌شود به این صورت که بر اساس میزان تغییر جریان هوا در طول هر ساعت، یک استاندارد مشخص تعیین می شود. این استاندارد تعیین می‌کند که اتاق در کدام کلاس قرار می‌گیرد.
درصورتیکه اتاق تمیز به‌صورت استاندارد از قسمت‌های دیگر جدا شود، به دلیل این جداسازی نسبت به محیط اطراف دارای فشار مثبت می‌شود که در نتیجه جریان هوا تمایل به خروج از آن دارد. این هوا می‌تواند از همه‌جا حتی سوراخ در خارج شود بنابراین برای داشتن یک محیط کنترل شده، باید همه قسمت‌های خروج هوا کنترل شود.
تعادل هوا، به این معنی است که مثبت یا منفی شدن فشار باعث ایجاد جریان خروجی یا ورودی به فضا نشود. همان‌طور که گفته شد کنترل هوا اهمیت زیادی دارد بنابراین یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت کلین روم، بررسی اختلاف بین اندازه فشار هوا است.
فاکتورهای بسیاری وجود دارند که برای یک طراحی و ساخت مناسب، باید آن ها را درنظر گرفت. این عوامل عبارت‌اند از:
در چیدمان سیستم عوامل مختلفی تأثیرگذار است که موارد زیر از جمله مهم‌ترین آنها می باشد. برای مثال مورد آخر که مربوط به آب‌وهوا است تعیین می‌کند در ساخت باید چه نوع موادی را استفاده کرد. یا اینکه آیا میزان رطوبت باعث فرسودگی می‌شود؟
کار در چنین فضایی نیازمند گرم‌کردن یا خنک‌کردن است زیرا برای مثال اگر دمای هوا بالا باشد پرسنل نمی‌توانند به‌خوبی کار کنند. از طرف دیگر استفاده از کولر می‌تواند تمام محیط را آلوده کند بنابراین باید یکی از مهم‌ترین مراحل همین مرحله است. بعد از طی شدن تمامی این مراحل، کار ساخت و تحویل به مشتری آغاز می شود.
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، یکی از فاکتورهای تأثیرگذار در مراحل ساخت کلین روم استاندارد اتاق است که نشان می‌دهد در واحد حجم وجود چه مقدار ذرات معلق مجاز می باشد. به‌طورکلی 3 روش برای کلاس‌بندی وجود دارد که هرکدام استاندارد خاصی را مبنا قرار می‌دهند. نوع اول، استاندارد شناخته شده و جهانی ایزو است که به ایزو 1 تا ایزو 9 تقسیم می‌شود. نوع دوم، اتاق را بر اساس تعداد ذرات معلق با اندازه مشخص تقسیم می‌کند و به استاندارد FED STD 209E معروف است. در این استاندارد 6 کلاس وجود دارد که عبارت‌اند از:
روش سوم GMP نام دارد و اتاق‌ها را به دسته‌های A تا D تقسیم می‌کند که نوع A تمیزترین نوع است.
.jpg)
این کار می‌تواند هم‌زمان با مراحل ساخت کلین روم و یا بعد از آن باشد اما اگر مورد دوم باشد باید همواره دوره‌های بازبینی انجام شود تا میزان آلودگی در اتاق تمیز شناسایی شود. این ارزیابی هم کمک می‌کند هزینه‌های ناشی از تمیزکاری جامع کاهش پیدا کند و هم فضا همیشه آماده و در دسترس باشد.
ارزیابی شامل غربالگری انتشار ذرات است تا مشخص شود در درجه اول چه میزان آلودگی در محیط وجود دارد و در درجه دوم جهت حرکت به چه صورت است. این کار با استفاده از تجهیزات مخصوص انجام می‌شود و پس از هر مرحله، میزان تمیز بودن بر اساس یکی از استاندارها (معمولاً ایزو) مشخص می شود.
شرکت اندیشگران جامع صنعت ایرانیان با سال ها تجربه در زمینه طراحی و تولید اتاق تمیز همراه با متخصصان ماهر آماده همکاری در پروژه کلین روم به صورت صفر تا صد می باشد.
