واژه اتاق تمیز برای اهالی دنیای داروسازی، مواد بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی و ... معمولا آرامش بخش، کلیدی و تاثیرگذار است.
کارخانجات مهمی این موضوع مهم را از ابتدا جدی گرفتند و اصولی و مهندسی شده پیش رفتند. آنها در آینده ای نزدیک جدول زمانی خود شاهد موفقیت و سود نجومی و غیر قابل محاسبه‌ای بودند. این فرایند حس خوب و بی نظیری به سازمان آنها می‌داد.
اما مراکزی که چنین مورد مهمی را رعایت نکردند و از به اصطلاح صرفه جویی در این زمینه خوشحال بودند، خیلی زود متضرر شده و فهمیدند که اتاق تمیز و ملزومات آن چقدر اهمیت دارد.
اتاق تمیز به محیطی اطلاق میشود که برای تولید یا تحقیقات علمی و صنعتی در آن فعالیت حرفه‌ای و تخصصی شکل می‌گیرد.
در این محیط مقدار آلاینده‌های زیست محیطی بسیار پایینتر از حد طبیعی در فضای یک محیط بسته است.
آلاینده‌های معمول مانند گرد و غبار، میکروب‌های معلق در فضا و بخار مایعات محیطی میتواند در سطح تخصصی یک مجموعه تولیدی بسیار مهم و حیاتی باشند. به طور دقیق تر اتاق تمیز محیطی با آلایش کنترل شده ذرات معلق در فضا است که در هر متر مکعب آن تعداد معینی ذره وجود دارد.
به طور مثال در ساختار تعریف شده در ۹ISO برای اتاقهای تمیز تعداد کمتر از ۳۵ میلیون ذره در هر متر مکعب در نظر گرفته شده است.
اتاقهای تمیز برای تولید مواد نیمه رسانا مانند ژرمانیوم، سیلیکون یا برای تولید لوازم تکنولوژیک پزشکی و زمینه‌های دیگر که تولیدات مربوط به آنها نیاز به محیطی کنترل شده دارند در نظر گرفته شده و بسیار مفید هستند. جریان هوای هدایت شده به داخل اتاقهای تمیز توسط دستگاه مخصوص تصفیه و فیلتر می‌شوند و همچنین هوای داخل محیط به طور دایم در چرخش و تصفیه مجدد قرار می‌گیرد و توسط دستگاه‌های تمیزکننده ذرات هوا برد با اثر بر ذرات بسیار ریز میکرونی (HEPA)یا (ULPA) پردازش می‌شوند تا ذرات ایجاد شده در محیط اتاق تمیز در فیلترها به دام افتاده و تصفیه شوند.
به طور معمول کارکنان و نیروی انسانی از اتاقهای مخصوص تعویض لباس و گان وارد اتاق تمیز می‌شوند و همواره از لباس‌های مخصوص و پوشیده مانند کلاه و ماسک و دستکش و روپوش و کفش ویژه بسته به طبقه بندی خاص اتاق استفاده می‌کنند. حتی وسایل کار و دستگاه‌های موجود در اتاق تمیز نیز به شکلی طراحی شده‌اند تا کمترین تعداد ذرات معلق در هوا از نتیجه کارشان حاصل شود.
در این میان فقط جنس وسایل مطرح نیست البته بسیار مهم است اما معماری و مهندسی فیزیکی محیط نیز در این میان بسیار مهم است و تاثیرگذار.
باید در نظر داشته باشیم که اتاق تمیز محیط استریل نیست و الزاماً به دلیل تعداد کنترل شده ذرات معلق در هوای محیط، اتاق تمیز نامیده میشود. این ذرات توسط دستگاه شمارنده این ذرات قابل اندازه گیری هستند و استریل بودن محیط آداب و مراحل خاص خودش را دارد و نباید در ذهن سنتی کارکنان این موضوع نقش ببندد که این فیلترها خود به خود باعث استریل بودن یا شدن اتاق هم می‌شوند، بنابراین همیشه رعایت پروتکل‌ها حیاتی و مهم هستند.
از نظر جریان هوا میتوان اتاقهای تمیز را به دو دسته کلی تقسیم نمود: 1 -اتاق تمیز با جریان لامینار (یک سویه)، 2 -اتاق تمیز با جریان غیر لامینار (غیر یک سویه)
انتخاب نوع جریان اتاق تمیز با توجه به کلاس اتاق تمیز و کاربرد اتاق تمیز مورد نظر صورت می‌گیرد. اتاقهای تمیز با جریان لامینار یا یک سویه کلاس بالاتر و یا به عبارتی اتاق تمیز با درجه تمیزی بالاتری را فراهم می‌سازند در نتیجه در صنایع حساس تر به آلودگی‌های ذره‌ای و میکروبی از این نوع اتاق تمیز استفاده می‌کنند.
بعضی از اتاقهای تمیز دارای فشار مثبت هوا هستند و در این موارد در صورت وجود هرگونه درز و شیار در محیط اتاق تمیز به هوای بیرون، هوا از محیط اتاق تمیز خارج میشود و با این فشار مثبت هوا، از ورود هوای بیرون از این شیارها به داخل اتاق پیشگیری صورت می‌گیرد.
برخی اتاقهای تمیز نیز به دستگاه‌های ویژه کنترل رطوبت هوا مجهز هستند که تلاش می‌کنند تا در موارد مورد نیاز رطوبت محیط را پایین نگه دارند. اتاقهای تمیز در هر رده بنا بر تعریف اولیه و مشخص باید دما، رطوبت، فشار و ذرات معلق را پایش کنند.
اتاق تمیز بر اساس تعداد و حجم ذرات معلق در هر واحد از هوا در کلاس‌های مختلف طبقه بندی می‌شوند. اعداد بزرگی مانند کلاس 1۰۰ یا کلاس 1۰۰۰ مربوط به سیستم آمریکایی رده بندی هستند و اجازه حضور ذرات با سایز ۰٫۵ میکرومتر یا بزرگتر را در هر فوت مکعب نمی‌دهند.
این نوع استاندارد آمریکایی اجازه درج بالاتر را می‌دهد پس میتوان پیشبینی کرد که ممکن است کلاس 2۰۰۰ نیز پدید آید.
اعداد کوچکتر به سیستم بین المللی ایزو 1-1۴۶۶۴ مربوط می‌شوند که از سیستم لگاریتم اعشاری برای تعیین تعداد ذرات معلق در هوا استفاده می‌کنند که از پایه ۰٫1 میکرومتر آغاز می‌شوند و برای نمونه اتاق تمیز کلاس ۵ در بیشترین تعداد مجاز آن دارای 1۰۰٬۰۰۰ عدد ذره هستند. هر دو این استانداردها یک رابطه معکوس دوطرفه بین تعداد و اندازه ذرات معلق در هوا ایجاد کرده‌اند.
اتاق تمیز در ایران در صنایع داروسازی، تجهیزات پزشکی، صنایع خودرویی، کامپیوتر، صنایع فضایی، صنایع غذایی، صنایع لبنی، صنایع اپتیک، ساخت دی وی دی و الکترونیک، صنایع نانو تکنولوژی و بسیاری صنایع دیگر استفاده میشود.
