از تولید دارو و تجهیزات پزشکی گرفته تا صنایع الکترونیک و مواد غذایی، کنترل دقیق محیط، کلید موفقیت و کاهش خطاهاست. جالب است بدانید که طبق استانداردهای بین المللی، یک اتاق تمیز حتی ممکن است تنها چند ذره در هر متر مکعب هوا اجازه ورود داشته باشد!
اما طراحی یک اتاق تمیز، تنها به نصب فیلتر و سیستم تهویه محدود نمی شود. هر مرحله، از انتخاب مصالح و جریان هوا گرفته تا تقسیم بندی داخلی و سیستم های کنترل فشار و رطوبت، باید با دقت و هماهنگی انجام شود. حتی کوچک ترین اشتباه می تواند عملکرد کل اتاق را مختل کرده و باعث آلودگی محصولات شود.
در این مقاله، به شما مراحل طراحی اتاق تمیز و عوامل کلیدی در ساخت آن را معرفی می کنیم تا با دانش کامل، محیطی کنترل شده، ایمن و بهینه برای فعالیت های حساس خود ایجاد کنید. چه به دنبال راه اندازی اتاق تمیز در کارخانه باشید و چه برای تحقیقات آزمایشگاهی، این راهنما نقطه شروعی کاربردی برای شماست.
اتاق تمیز یا کلین روم در اصل به مکان هایی گفته می شود که مقدار آلاینده های زیست محیطی همچون گرد و خاک، ذرات معلق و بخارات شیمیایی در آن بسیار کمتر از حد معمول است.
به بیانی دیگر طراحی این اتاق ها به گونه ای می باشد که با برخورداری از سیستم ها و تجهیزات مدرن وظیفه دارند تا ورود هر گونه آلودگی را به دقت کنترل نمایند. این اتاق ها که فضا های محافظت شده ای برای جلوگیری از ورود آلاینده های مختلف می باشد، در صنایع مهمی همچون داروسازی، پزشکی، صنایع غذایی و اتاق عمل کاربرد زیادی دارد، چرا که وجود ذرات خارجی تاثیر زیادی در سلامت و کیفیت فرآورده تولیدی دارد.
طراحی اتاق تمیز یک فرآیند تخصصی است که باید با دقت و رعایت استانداردهای بین المللی انجام شود. این مراحل معمولاً شامل چند گام کلیدی است که در ادامه به آنها پرداخته می شود:
اولین مرحله تعیین نوع فعالیت و نیازهای فرآیندی است. مشخص کردن این که اتاق تمیز برای تولید دارو، تجهیزات پزشکی، الکترونیک یا صنایع غذایی طراحی می شود، به تعیین کلاس تمیزی، جریان هوا و مواد مورد استفاده کمک می کند.
در این مرحله پلان اتاق با توجه به جریان افراد، ورود و خروج مواد، محل تجهیزات و سیستم تهویه طراحی می شود. رعایت اصول جریان یک طرفه هوا و جلوگیری از ایجاد مناطق مرده برای ذرات معلق اهمیت ویژه ای دارد.
مصالح ساختمانی و تجهیزات داخلی باید ضد باکتری، قابل شستشو و مقاوم در برابر مواد شیمیایی باشند. انتخاب دیوارها، کف، سقف، درها و پنجره ها براساس کلاس اتاق تمیز صورت می گیرد.
سیستم HVAC و فیلتراسیون HEPA یا ULPA باید برای حذف ذرات و کنترل فشار مثبت طراحی شود. این مرحله شامل محاسبه نرخ تعویض هوا و کنترل دما و رطوبت است. برای اطلاعات بیشتر به محتوای نحوه طراحی سیستم تهویه اتاق تمیز سر بزنید.
در این مرحله، مصالح، تجهیزات و سیستم های تهویه نصب می شوند. تمامی اتصالات باید بدون درز و استاندارد باشند تا از ورود ذرات جلوگیری شود. برای اطلاعات بیشتر درباره نصب اتاق تمیز، به این صفحه مراجعه کنید.
پس از نصب، اتاق تمیز باید تست و اعتبارسنجی شود تا اطمینان حاصل شود که کلاس تمیزی و جریان هوا با استانداردها مطابقت دارد. تست شامل اندازه گیری ذرات معلق، فشار هوا و جریان داخلی است.
رعایت این مراحل به ایجاد یک محیط کنترل شده، بهینه و مطمئن برای تولید و تحقیقات حساس کمک می کند.
طراحی اتاق تمیز به عوامل متعددی وابسته است که هرکدام بر کارایی و استاندارد محیط تأثیرگذار هستند. در ادامه مهم ترین این عوامل توضیح داده شده است:
انتخاب کلاس تمیزی (ISO یا FED-STD) مشخص می کند چه تعداد ذرات در حجم مشخصی از هوا مجاز است. این عامل پایه تمام تصمیمات بعدی در طراحی است.
نوع جریان هوا (Laminar یا Turbulent) باید بر اساس نوع فرآیند تعیین شود. جریان یک طرفه برای صنایع حساس مانند داروسازی ضروری است تا ذرات به صورت کنترل شده از اتاق خارج شوند.
کنترل فشار مثبت و منفی بین اتاق ها مانع نفوذ آلودگی به محیط های حساس می شود. سیستم تهویه باید امکان فیلتراسیون و تعویض مداوم هوا را فراهم کند و دما و رطوبت را ثابت نگه دارد.
مواد داخلی مانند کف، دیوار و سقف باید بدون ذرات ریز، مقاوم و ضد باکتری باشند. درب ها و پنجره ها نیز باید بدون درز و قابل شستشو باشند.
نور کافی و استاندارد با کمترین تولید حرارت اهمیت دارد. استفاده از نور LED کم حرارت و ضد اشعه UV معمول است.
مسیر ورود و خروج افراد، تجهیزات و مواد باید به گونه ای طراحی شود که جریان هوای تمیز مختل نشود و ایمنی کاربران تضمین شود.
سهولت شستشو و نگهداری تجهیزات و سطوح یکی دیگر از عوامل کلیدی است. طراحی باید امکان ضدعفونی آسان و جلوگیری از تجمع ذرات را فراهم کند.
رعایت دقیق این عوامل باعث ایجاد اتاق تمیز با عملکرد بهینه و کاهش ریسک آلودگی محیطی می شود و استانداردهای بین المللی را تأمین می کند.
برای اطلاعات بیشتر درباره عوامل مهم، به صفحه چک لیست طراحی اتاق تمیز سر بزنید.
اتاق تمیز با توجه به نوع و کاربرد مورد انتظا افراد، شیوه کنترل و طراحی متنوعی داشته و استانداردهای متفاوتی نیز برای ارزیابی میزان آلودگی در این کلین روم ها بکار گرفته می شود.
برای نمونه، ISO 14644 از جمله استاندارد اتاق تمیز بوده که در آن میزان آلودگی ها براساس تعداد ذرات در محدوده کمتر از نیم میکرون در یک فوت مکعب اندازه گیری و تعیین می گردد. همچنین لازم به ذکر است که اتاق تمیز دارای جنس خاصی از دیوارها و ساختمان می باشد که به شکلی منحصر به فرد و با هدف از بین بردن منبع آلودگی ها طراحی می شود.
پارامتر های دیگری نظیر دما، میزان رطوبت نسبی و فشار هوا نیز علاوه بر کنترل ذرات معلق خارجی از مواردی است که با توجه به استاندارد های تعیین شده، نیازمند محدود سازی می باشد. بهره گیری از تجهیزاتی همچون هواساز هایژنیک می تواند در کنترل این پارامتر ها به شما کمک کند.
طراحی اتاق تمیز یک سرمایه گذاری حیاتی برای هر کسب وکار یا آزمایشگاهی است که به کیفیت و استاندارد اهمیت می دهد. رعایت مراحل اصولی و توجه به عوامل کلیدی باعث می شود محیط شما پاک، کنترل شده و ایمن باقی بماند و ریسک آلودگی و خطای انسانی به حداقل برسد.
اگر می خواهید اتاق تمیز شما با آخرین استانداردهای بین المللی طراحی و اجرا شود، تیم اجسیکو آماده ارائه مشاوره تخصصی و اجرای پروژه شما با بالاترین کیفیت است. همین امروز با ما تماس بگیرید و یک برنامه طراحی شخصی سازی شده برای کسب وکار یا آزمایشگاه خود دریافت کنید.
۱. اتاق تمیز چیست و چرا اهمیت دارد؟
اتاق تمیز محیطی کنترل شده است که تعداد ذرات معلق، دما و رطوبت در آن به دقت مدیریت می شود. این کنترل برای تولید دارو، تجهیزات پزشکی و صنایع حساس ضروری است تا کیفیت محصول حفظ شود.
۲. کلاس بندی اتاق تمیز به چه معناست؟
کلاس بندی (مثلاً ISO Class) نشان دهنده حداکثر تعداد ذرات معلق مجاز در هر متر مکعب هوا است. هر فرآیند صنعتی یا آزمایشگاهی بر اساس حساسیت خود، به کلاس مشخصی نیاز دارد.
۳. چه نکاتی در انتخاب مصالح و تجهیزات اتاق تمیز مهم است؟
مصالح باید مقاوم، ضد باکتری و قابل شستشو باشند. تجهیزات و سیستم تهویه باید جریان هوا، فشار و رطوبت را به دقت کنترل کنند تا محیط کاملاً پاک باقی بماند.
